Jak nastroić pianino / fortepian

W tej krótkiej instrukcji obsługi chcielibyśmy pomóc ludziom, którzy nie mają wcale lub mają niewielkie doświadczenie w strojeniu. Bardzo radzimy przeczytać cały ten artykuł tak abyście mogli wiedzieć na czym polega strojenie zanim zaczniecie stroić Wasz cenny intrument.

Musicie zdać sobie sprawę, że strojenie to nie jest czynność, którą opanujesz w jednej chwili. Potrzebna tu jest duża dawka wytrwałości i samokrytyki aby móc stroić instrumenty na odpowiednim poziomie.

Wielu stroicieli używających Dirk’s Piano Tuner osiąga poziom strojenia, który mieli za nieosiągalny.

Wiedza na temat wielkich różnic pośród pianin i fortepianów, szczegółowości ich budowy może być przydatna. Powinniście rozpoznawać róznice, pojawiające się efekty uboczne oraz móc je rozwiązać jeśli trzeba.

Teraz o strojeniu w praktyce. Najpierw narzędzia niezbędne do strojenia:

Możesz obracać kołkami za pomocą tego klucza. Więcej na temat kręcenia kołkami później. Najlepiej kupić dobry klucz, lepszy daje większą czułość, lepszą kontrolę. Klucz nie może być zbyt lekki ani zbyt długi. Im sztywniejszy klucz tym poczucie większej kontroli nad kołkiem. Końcówka musi być w kształcie gwiazdki tak żeby pasowała na kołek. Są różne rozmiary kołków więc upewnijcie się, że kupujecie końcówkę do klucza dobrego rozmiaru.

Końcówka w kształcie gwiazdki daje możliwość ustawienia klucza w różnych pozycjach. Dzięki temu klucz jest zawsze w wygodnej pozycji.

Klucz z wymiennymi końcówkami pasującymi do kołków różnych rozmiarów jest zalecany dla osób, które planują stroić więcej niż jedno pianino lub fortepian. Można wtedy dobrać końcówkę odpowiedniej wielkości i długości pasującą najlepiej do każdego rodzaju kołka stoikowego. Twój dostawca pomoże dobrać Ci najlepszy sprzęt.

Te narzędzia służą do wyciszania strun, których nie powinno być słychać podczas strojenia. Będziesz potrzebował gumowych tłumików do wyciszania strun. Niektóre tłumiki z rączką z drutu metalowego są w niektórych sytuacjach zalecane. Sczególnie w przypadku instrumentów gdzie nie ma zbyt wiele miejsca na zwykłe tłumiki.

Plastikowe odwrócone szczypce są dostępne przy użyciu z pianinami. Te szczypce muszą być (delikatnie!) umieszczone pomiędzy trzonkami młotków. Są używane do wyciszania dwóch sąsiadujących strun lub dwóch zewnętrznych strun unisonu tak by móc nastroić wewnętrzną. Unison to trzy ( środkowa sekcja i dyszkant) lub dwie basowe struny które są tak samo nastrojone i należą do jednego tonu.

Te szczypce są przede wszystkim używane po stronie dyszkantu (Wyższe nuty, krótsze struny) gdzie nie ma miejsca na normalne wyciszacze. Te klawisze aktywują młotek który uderza dwie lub trzy jednakowo nastrojone struny.

Występują też elastyczne filcowe paski dostępne w różnych grubościach. Te paski są przedewszystkim używane przy fortepianach. Możesz owinąć te paski naokoło wszystkich (lewej prawej) zewnętrznych strun unisonu aby wytłumić te struny, tak aby tylko wewnętrzne struny brzmiały. Niektórzy ludzie wolą tę metodą nad tłumikami, ponieważ jak mówią działa to szybciej.

W unisonach z dwoma strunami zawsze opuszczasz jedną przestrzeń tak aby naprzemiennie stroić struny lewą i prawą strunę kolejnych tonów.

Jest zalecane aby używać cienkiego aluminiowego lub drewnianego narzędzia w celu umieszczenia tych pasków. Upewnij się, że nie trafisz płyty rezonansowej tym narzędziem, ponieważ możesz ją uszkodzić. Jest również bardzo ważne nacisnąc pedał sostenuto (pedał który podnosi wszystkie tłumiki na raz) aby zapobiec uszkodzeniu lub deformacji filcu tłumików przez boczne ruchy strun. Upewnij się, że pedał sostenuto jest wciśnięty gdy chcesz usunąć pasek. Połóż rozpłaszczona dłoń na struny (noś rękawice ochronne aby zapobiedz utlenianiu strun) podczas usuwania paska tak aby nie doprowadzać do dużych ruchów strun, które mogą prowadzić do uszkodzenia tłumików. Niekontrolowane czynności mogą też do rozstrojenia instrumentu.

Jedna rzecz jest ważna podczas kręcenia kołkami: minimalne ruchy, czasami nie można tego nazwać kręceniem w ogóle. Pierwsze co musisz sprawdzić to czy należy obniżyć czy podwyższyć wysokość. Gdy zaczynasz strojenie bezpieczniejsze jest strojenie lekko za nisko aby zapobiec zbyt mocnemu naciągnięciu struny, które może prowadzić do nadciągnięcia lub pęknięcia struny. Praktykowanie tych minimalnych ruchów jest istotne dla rozwinięcia dobrego wyczucia. Dobre wyczucie jest istotne zaś dla osiągnięcia dobrych wyników w strojeniu. Zalecamy ćwiczenie tego zanim posuniesz się do strojenia fortepianu.

Zacznij od wytłumienia zewnętrznych strun jakichś unisonów za pomocą tłumików. Nie rób nic z wewnętrznychmi strunami i umieść klucz do strojenia na kołek stroikowy zewnętrzenej struny która jest wyciszona.

Postraraj się dać trochę nacisku na klucz, obrót w lewo tak aby obniżyć wysokość tonu, ale bez kręcenia kołkiem. Słuchaj ostrożnie tego co słyszysz. Zwiększ nacisk na klucz odrobinę gdy nie słysysz różnicy. Zwiększaj nacisk aż zaczniesz słyszeć dudnienia. Gdy zaczynasz słyszeć dudnienia oznacza to, że jest teraz różnica wysokości tonów pomiędzy wewnętrzną i zewnętrzną struną. Im większa różnica, tym szybsze dudnienie. Gdy odpuścisz teraz klucz (a wczesniej nie obróciłeś kołka) kołek wróci na swoją poprzednią pozycję i różnica tonów zniknie. To ma wielkie znaczenie dla późniejszego strojenia. Co tutaj się wydarzyło? To co widzisz patrząc na kołek to tylko połowa całego kołka. Niewidoczna część jest zakleszczona w strojnicy i jest w niej naprawdę ciasno zakleszczona co zapobiega temu, że struna sama się rozluźnia.

Kładąc tylko trochę nacisku na klucz powoduje niewielki obrót kołka. Ta giętkość jest "tylko" własnością materiału. Materiał jest do pewnych granic elastyczny nawet jeśli jest wykonany z dobrej jakości stali. W miejscu gdzie kołek jest zakleszczony w strojnicy jest tyle oporu, że kołki nie zawsze wracają do swojej poprzedniej pozycji gdy nimi obracasz. To twoja rola podczas strojenia, aby pomóc kołkom w tym, bo inaczej zrobią to za Ciebie struny gdy grasz na fortepianie i tym samym rozstroi się. Ta czynność nazywa się ustawianiem kołków i jest kluczowa dla stabilnego strojenia. Musisz bowiem upewnić się, że kołki będą utrzymywać się w stałej pozycji, co przyczyni się do stabilnego stroju. To jest jedna z najtrudniejszych części strojenia! Możesz to sprawdzić naciskając kilka razy mocniej klawisz i słuchać czy są zmiany czy nie.

To doprowadziło nas do punktu stabilność stroju: Gdy popatrzysz na całkowitą długość struny, odkryjesz, że strunę można podzielić na trzy części. Pierwsza część, zaczynając od kołka stroikowego, to część struny, która nie wibruje. Ta część struny przebiega nad ustalonym punktem który może być skierowany w różych kierunkach zależnie od lokalizacji i typu instrumentu. Te ustalone punkty to agrafy lub kapodastro (jeśli jest). Druga część struny to tak zwana swobodnie wibrująca. Młotek uderza tę część struny. To jest brzmiąca część struny. Ta część struny przebiega nad mostkiem, który jest przymocowany do płyty rezonansowej. Pierwszy ustalony punkt( patrząc od strony klawiatury) w stronę mostka ustala część brzmiącą struny. Mostek to drugi ustalony punkt nad którym przebiega struna. Trzecia część struny to (druga) nie wibrująca część struny. Przebiega od mostka do końca struny a jej punkty ustalone to szpilki.

Ale wracając do tematu stabilności stroju. Możesz sobie wyobrazić, że całkiem duży opór istnieje na dwóch ufiksowanych punktach, gdzie struna „przeskakuje” podczas strojenia (albo podczas zmiany naciągu), częściowo z powodu dużego napięcia struny. Ta oporność może prowadzić do różnicy napięć pomiędzy trzema sekcjami struny. Jeśli pozwolisz tej różnicy istnieć, wyrówna się podczas grania, a to spowoduje szybkie rozstrojenie. Naciśnięcie klawisza kilka razy mocniej upewni, że napięcia w tych trzech sekcjach będą jednakowe.

Zaleca się stroić wysokość tonu najpierw trochę wyżej, a potem obniżyć do żądanej wysokości tonu, cały czas naciskając klawisz. Naciskanie klawisza pomoże strunie przejść przez te ufiksowane punkty. Poprzez strojenie wysokości trochę wyżej, napięcie struny pomoże uzyskać właściwą wysokość tonu.

Będziesz musiał rozwinąć w sobie umiejętność doprowadzenia kołka do właściwej spoczynkowej pozycji, wyeliminować różnice napięć w strunie oraz ostatecznie osiągnąć właściwą wysokość tonu.

Teraz o tym co się dzieje gdy musimy kręcić kołkiem. Kołki stroikowe są zakleszczone w strojnicy. Kołki są prawie nieruchome. Będziesz musiał pokonać wielki opór aby obrócić kołkiem. Napięcie struny pomoże Ci gdy chcesz obniżyć wysokość. Gdy chcesz podstroić wyżej będziesz musiał pokonać opór kołków oraz opór struny. Jak stroimy wyżej lub niżej? Istnieje różnica pomiędzy fortepianem a pianinem w tej kwestii. Powiemy Ci o tym poniżej.

Najpierw pianino. Obejrzyj porządnie kołek stroikowy i sposób w jaki struna jest do niego przyczepiona. Struna opuszcza kołek i idzie na dół na dno pianina, do lewej. Będziesz musiał zrozumieć, że obracanie kołka w lewo obniży napięcie struny oraz obniży wysokość tonu. Kręcenie w prawo będzie miało odwrotny skutek i spowoduje podwyższenie wysokości tonu.

Co z fortepianem? Nie różni się tak bardzo od pianina, ale musisz zwrócić uwagę na różnice aby nie popełnić błędu podczas strojenia.

Struna opuszcza kołek po prawej stronie i biegnie do „ogona” fortepianu (kiedy patrzymy od strony klawiatury ).

Będziesz musiał zrozumieć, że wysokość tonu/napięcie struny robi się wyższe gdy obracasz kołek w prawo. Obracanie w lewo obniży wszystko. Ważne jest, że uszanujesz wszystkie różnice pomiędzy fortepianem , a pianinem, ponieważ sposób w jaki klucz do strojenia jest umieszczony i poruszany jest różny z fortepianem i pianinem.

Z pianinem najlepiej jest umieścić rękojeść klucza w pozycji w górę i lekko w prawo.

Patrząc na zegar klucz byłby w pozycji godziny 1szej. Obróć kluczem w prawo by podnieść wysokość tonu.

Z fortepianem umieść rękojeścią w prawo, lekko od siebie. Widziane z góry będzie odpowiadało godzinie 2giej.

Pociągnij klucz do siebie aby podnieść wysokość tonu.

Nadal musimy wyjaśnić jedną z najważniejszych części strojenia aby dokończyć opis: ruch kołka oraz który kołek należy obracać.

Zauważysz, że istnieje duża różnica w wyczuciu podczas kręcenia kołkami. Zauważysz to nawet w jednym i tym samym fortepianie. Czasami kołki są bardzo gładkie i kręci się nimi precyzyjnie, ale czasami kręcenie będzie przerywane (będą przeskakiwania - przyp.tłum.) Te kołki będą „przeskakiwać” zbyt daleko, gdy nadasz zbyt wiele nacisku na klucz. Nie przestrasz się skrzeczących dźwięków, które mogą towarzyszyć. Te dźwięki są spowodowane wkręcanie się kołka w strojnicę i nie spowodują żadnych uszkodzeń. Ponownie, naucz się umiejętności obracać kołkiem w bardzo małych ruchach w każdych warunkach. Jest to skrajnie ważne. Jeśli opanujesz to, nie tylko ochronisz strune przed zbyt dużym napięciem, ale także będziesz w stanie nastroić bardzo precyzyjnie. Różnice w wysokości jakie będziesz musiał ustawiać będą zwykle ekstremalnie małe.

Najpierw sprawdź czy masz kołek odpowiadający strunie, którą chcesz stroić, zanim zaczniesz stroić. Prześledź strunę zanim będziesz będziesz naprawdę pewny, że masz właściwy kołek.

Gdy zaczynasz obracać kołek, a wysokość się nie zmienia, nie kręć dalej, istnieje szansa, że kręcisz niewłaściwy kołek. Bezpieczniejsze jest nadanie lekkiego nacisku na klucz bez obracania nim. Powinieneś wtedy zauważyć, że wysokość trochę idzie w górę. Jeśli nie możesz być pewny, że masz niewłaściwy kołek i wyciszyłeś niewłaściwą strunę. Zawsze sprawdź to zanim zaczniesz kręcić kołkiem, inaczej spowodujesz nieprzyjemne konsekwencje dla struny.

Z tego samego powodu (bezpieczeństwo) preferuje się stroić najpierw trochę niżej, aby później podciągać. Ponownie: Zaleca się podciągnąć trochę wyżej aby później zejść do właściwej wysokości tonu, a to z powodu stabilności stroju jaką chcemy uzyskać. Osiągniesz tym to, że obrócenie kołka będzie się samo utrzymywało, a Ty będziesz w stanie łatwiej zneutralizować różnice napięć w strunie. Bądź absolutnie pewien, że kołek osiągnie pozycję spoczynkową! Na początku kołki będą wyglądać jak chaotyczny stan, ale jak się trochę w tym podszkolisz odkryjesz prosty logiczny schemat. Później będzie łatwiej znaleźć odpowiedni kołek, ale łatwiejszym jest upewnić się czy masz właściwy kołek kilka razy za często niż ustawianie czegoś bez sprawdzenia.

Wcześniej wspominaliśmy o wysokim napięciu strun: średnia wartość może osiągnąć nawet do 80kg na strunę, co daje w sumie łączną siłę ciężaru 18000 kilogramów na instrument ( ramę).

Wyobraź sobie strojenie instrumentu , w którym wysokość tonu w całym zakresie jest dużo za niska. Możesz sobie wyobrazić, że w pojęciu równomiernego rozmieszczenia ciągnących sił, jest ważne aby podnosić te siły jak najbardziej równomiernie na cały fortepian.

Ważne jest również to, iż będziesz musiał odchylenia wysokości wartości więcej niż 30 centów w kilku krokach z powodu powyżej ( więcej o odchyleniach wysokości tonu szukaj w odpowiednim rozdziale poradnika ). W takim wypadku najpierw przeprowadź wstępne strojenie, którego jedynym celem jest przybliżenie wysokości tonu do tego porządanego, jednocześnie próbując uzyskać jak najbardziej równomierne rozłożenie napięcia na cały instrument. Takie szybkie strojenie może być wykonane w 15-20 minut mając już jakieś doświadczenie i nie jest ważne, że nadal będą występowały jakieś zdudnienia w unisonach.

Pokażemy teraz metodę uzyskania tej jednolitości:

• Najpierw zacznij stroić środkowe struny oktaw pomiędzy C3 a C5
• Drugie nastrój jedną ze strun każdego unisonu dwustrunowego w sekcji basowej
• Trzecie nastrój każdą środkową strunę w przedziale C5 do C8
• Czwarte nastrój niższe pojedyncze struny basowe
• Piąte nastrój każdą lewą strunę wszystkich unisonów C3 do C8
• Szóste nastrój każdą pozostałą strunę w sekcji basowej dwustrunowej
• Ostatnie nastrój każdą prawą strunę od C3 do C8

Zauważ, że przejście pomiędzy podwójnymi basowymi strunami , a potrójnymi unisonami nie jest w każdym instrumencie na C3, będziesz musiał to sprawdzić i dostosować się.

Mimo tego, że próbowaliśmy wyjaśnić sprawę strojenia bardzo ostrożnie, jakiekolwiek zniszczenie z jakiegokolwiek powodu jest poza naszą odpowiedzialnością ponieważ to po prostu niemożliwe nauczyć Cię poprzez ten poradnik bez jakiegokolwiek doświadczenia praktycznego, wszystkich aspektów tego pięknego zawodu.

Wszystko co możemy radzić to: ćwicz dużo i słuchaj tego co robisz. Także bez urządzenia strojącego. W ten sposób nie będzie tylko chodziło o strojenie, ale także lepsze zrozumienie wszystkiego oraz rozwinięcie umiejętności manipulowania kluczem do strojenia.

Zyczymy każdorazowego sukcesu i mamy nadzieje, że będziesz mógł się cieszyć z pięknego strojenia niedługo.