Dirk's Chromatic Instrument Tuner

Dit stemapparaat is nauwkeurig, snel en eenvoudig in gebruik. Nagenoeg alle instrumenten kunnen er mee gestemd worden.

Ook het controleren van de stemming van instrumenten zoals een accordeon of trekzak is erg handig. Instrumenten die in zweving gestemd zijn zoals de accordeon of trekzak kunnen met dit stemapparaat gecontroleerd worden zonder ze open te hoeven maken. Het is dus mogelijk om eenvoudig te controleren of het tijd wordt om uw instrument te (laten) stemmen.

Neem even de tijd om deze handleiding door te nemen. Dit zal u later zeker veel tijd besparen. Mist er iets in deze handleiding of zitten er fouten of onduidelijkheden in stuur me dan een e-mailtje.

Welke instrumenten kunnen met dit stemapparaat gestemd worden?
Nagenoeg alle chromatische instrumenten worden door dit stemapparaat ondersteund. Denk aan: gitaar, viool, fluit, menselijke stem of draaiorgel. Ook in zweving gestemde instrumenten zoals de accordeon en de trekzak worden ondersteund. Hiervoor is een speciale functie ingebouwd die de hoeveelheid zweving kan meten.

1. Selecteer de microfoon
   Dit doet u door op de knop 'menu' te drukken en 'settings' te kiezen. Daarna kunt u de microfoon in de lijst selecteren. Als het stemapparaat geen microfoonsignaal binnen krijgt dan wordt dit 'settings' scherm automatisch opgestart. Controleer in de bovenste grafiek (microphone signal) van het stemapparaat of de geselecteerde microfoon signaal afgeeft.

2. Stel de gevoeligheid van de microfoon in
   Dit doet u door in het scherm 'settings' op de knop 'Windows Microphone Settings' te drukken. Er wordt nu een Windows scherm geopend waarin de microfoongevoeligheid (volume) ingesteld kan worden. Selecteer hier eerst de gewenste microfoon en wijzig daarna het volume. Stel het volume zo in dat wanneer het te stemmen geluid klinkt de meter in het stemapparaat die het geluidsniveau aangeeft ongeveer driekwart uitslaat.
3. Begin met stemmen
   Laat de toon klinken die u wilt stemmen en let op de onderste meter om de afwijking van de toon af te lezen. De afwijking van de toon wordt ook in getalvorm weergegeven in het vakje “Cent 1”.

De probeerversie van het stemapparaat werkt op elke pc of laptop die voldoet aan de systeemeisen zoals in deze handleiding vermeld. U mag de probeerversie van het stemapparaat op meerdere computers installeren en doorsturen naar vrienden of kennissen.

De probeerversie ondersteunt 1 op de 3 tonen uit de notenbalk. De andere 2 tonen kunnen niet gestemd worden. Het is de bedoeling dat dit voldoende is om het stemapparaat goed te testen. De functies “transponeren” en “quadra flat tuning” werken niet in de probeerversie, de overige functies werken allemaal.

• Frequentie
  het aantal trillingen per seconde van een toon.
• Geluid
  het geheel van trillingen dat door het menselijke oor waargenomen wordt.
• Toon
  geluid met een constante frequentie.
• Noot
  notatie voor een toon met een bepaalde toonhoogte en lengte.
• Toonladder
  oplopende of aflopende reeks van tonen in een vaste volgorde.

• Toonhoogte
  de waargenomen toonhoogte van een geluid. Dit is de grondtoon.
• Grondtoon
  de waargenomen toonhoogte van een geluid is die van de grondtoon. De grondtoon is de laagste toon van de tonen waaruit het geluid is opgebouwd.
• Boventoon
  een toon in een geluid met een hogere frequentie dan de grondtoon. De boventonen van een geluid zijn veelvouden van de grondtoon.
• Zweving
  de zweving in geluid die ontstaat door een gering verschil in toonhoogte van twee tegelijk klinkende tonen.

• Interval
  Het verschil in toonhoogte tussen twee tonen.
• Semitoon
  het kleinste muzikale interval dat gebruikt wordt in de westerse muziek. Een octaaf bestaat uit twaalf semitonen. In een gelijkzwevende toonladder zijn alle semitonen even groot. Bij een piano is het interval tussen twee opeenvolgende witte toetsen, één semitoon als er geen zwarte toets tussen zit. Als er een zwarte toets tussen de witte toetsen zit, dan is het interval tussen de twee witte toetsen twee semitonen. Het interval tussen de witte toetsen en de zwarte is dan één semitoon. Het interval tussen een toon en dezelfde toon met een kruis (bijvoorbeeld C en C#) is altijd één semitoon.
• Octaaf
  het verschil tussen twee tonen waarvan de frequentie van de tweede toon dubbel zo hoog is als die van de eerste.
  1 Octaaf = 12 Semitonen.

• Stemming of temperatuur
  de manier waarop de frequenties van de muzieknoten gekozen worden. In de westerse muziek is de gelijkzwevende stemming de meest populaire. Andere stemmingen zijn bijvoorbeeld: de reine stemming, de stemming van Pythagoras, de middentoonstemming, de welgetempereerde stemming en de 31-toonstemming.
• Chromatische toonladder
  Een chromatische toonladder is een toonladder die alle twaalf semitonen van het octaaf bevat:
  c – c# – d – d# – e – f – f# – g – g# – a – a# – b (de witte en de zwarte toetsen van een piano)
• Halve en hele toonafstanden
  Een halve toonafstand is gelijk aan een interval van één semitoon zoals het interval tussen twee opeenvolgende witte toetsten van een piano waar geen zwarte toets tussen zit. Een hele toonafstand is gelijk aan een interval van twee semitonen zoals het interval tussen twee opeenvolgende witte toetsen van een piano waar wel een zwarte toets tussen zit.

• Diatonische toonladder
  Een diatonische toonladder is een toonladder met halve en hele toonafstanden:
  C majeur: c – d – e – f – g – a – b (de witte toetsen van een piano of de knoppen van een diatonische accordeon)
  C mineur: c – d – eb – f – g – ab – bb
• Hertz
  eenheid voor frequentie.
  1 Hz = 1 trilling per seconde.
• Cent
  logaritmische eenheid voor het verschil in toonhoogte ten opzichte van een toon in de toonladder.
  1200 Cent = 1 Octaaf.
  100 Cent = de afstand tussen 2 opeenvolgende semitonen in een gelijkzwevende toonladder.
  

• Frequentiespectrum
  alle frequenties die voorkomen in een geluid. Het frequentiespectrum kan weergegeven worden in de vorm van een grafiek.
• Wisseltonig
  De term ‘Wisseltonig’ wordt gebruikt om aan te geven dat een toets van accordeon-achtig instrument bij dichtgaande en opengaande balg een andere toon geeft. Voorbeelden: bandoneon, trekzak, mondharmonica.
• Stemtafel
  Een (werk)tafel met allerlei voorzieningen om de tongen van een accordeon te kunnen stemmen.

Dit scherm geeft het door de microfoon gemeten signaal weer. Met behulp van dit scherm kunt u controleren of de microfoon functioneert. Voor het stemmen wordt dit scherm niet gebruikt.

Deze niveaumeter geeft de geluidssterkte van de gemeten toon weer. Zodra het stemapparaat een toon heeft geselecteerd om te stemmen (het rode balkje) dan wordt het niveau van deze toon weergegeven. De geluidssterkte die hier wordt weergegeven is afhankelijk van de in Windows ingestelde gevoeligheid van de microfoon. Voor het stemmen wordt deze niveaumeter niet gebruikt.

Dit scherm geeft de sterkte van de door de microfoon gemeten tonen weer. Van links naar rechts wordt de sterkte van de B1 tot en met de C8 met behulp van balkjes weergegeven.

Hoe hoger de sterkte van de toon, hoe hoger het weergegeven balkje. Worden er meerdere tonen tegelijk gemeten dan worden hier ook meerdere balkjes weergegeven. In dit scherm kunnen eventuele boventonen waargenomen worden. Het stemapparaat selecteert de te stemmen toon automatisch uit de hier weergegeven tonen. De geselecteerde toon wordt aangegeven door een rood balkje. Voor het stemmen wordt dit scherm niet gebruikt.

Dit scherm geeft het gemeten frequentiespectrum van de te stemmen toon weer. Bij een in zweving gestemde toon, zoals die van een accordeon of trekzak, bestaat de toon eigenlijk uit twee tonen voortgebracht door twee tongen waarvan de toonhoogte net niet gelijk is. Een toon heeft een toonhoogte die iets hoger is dan de andere. De weergave in dit scherm is nauwkeurig genoeg om deze twee tonen als afzonderlijke pieken weer te geven. U kunt de zweving in een toon hier dus zien!

Hoe verder de twee pieken uit elkaar liggen, hoe sneller de zweving. Het stemapparaat bepaalt de dichtstbijzijnde toon uit de toonladder en geeft deze aan door de verticale groene lijn in het midden van het scherm. De gemeten pieken worden aangegeven door verticale blauwe lijnen. Als een (enkele) toon goed gestemd is hoort zijn frequentie gelijk te zijn aan die van de toon uit de toonladder. In het geval van een enkele toon hoort het hoogste punt van de piek dus op de groene lijn te vallen. Zit de piek rechts van de groene lijn, dan is de toon te hoog en zit de piek links van de groene lijn dan is de toon te laag. Het stemapparaat is zo nauwkeurig dat de piek niet exact op de groene lijn hoeft te vallen. Een kleine afwijking is door het menselijke oor niet hoorbaar. Met de tekst links onder in dit scherm ('1 tone' of '2 tones') wordt aangegeven of het stemapparaat om één of twee pieken zoekt. Met de tekst rechts onder in dit scherm ('Medi' of 'High') wordt de nauwkeurigheid waarmee het stemapparaat werkt aangegeven. Dit scherm geeft waardevolle informatie voor het stemmen, maar is niet noodzakelijk.

Dit scherm geeft de nootwaarde van de gemeten toon weer. De nootwaarde wordt weergegeven door de grote letter in het midden van het scherm. Rechtsboven van deze nootletter wordt eventueel een kruis (#) weergegeven. Rechtsonder van de nootletter wordt het octaaf weergegeven door een cijfer. Rechts bovenin wordt de frequentie van de A4 weergeven. Normaal gesproken is dit 440 Hz, maar deze waarde kan aangepast worden door de schuif rechts in het scherm. Links boven in het scherm wordt de frequentie weergegeven die de geselecteerde toon zou moeten hebben. Links onderin wordt weergegeven of en hoeveel het stemapparaat transponeert. Rechts onderin wordt de 'quadra flat tuning' stand weergegeven.

Dit scherm geeft de afwijking van de gemeten toon ten opzichte van de dichtstbijzijnde toon in de toonladder weer. De schaalverdeling loopt van 50 Cent te laag naar 50 Cent te hoog. De blauwe lijn (twee lijnen in het geval van zweving) geeft de afwijking van de gemeten toon weer. Een gemeten toon is goed gestemd als de blauwe lijn in het midden (op de groene nullijn) staat. Een kleine afwijking (+/- 2 Cent) is toegestaan omdat deze door het menselijke oor niet hoorbaar is. Als de blauwe lijn links van het midden zit dan is de toon te laag en als de blauwe lijn rechts van het midden zit dan is de toon te hoog. Het getal in het schermpje “Cent 1” geeft de afwijking van de toon in Cent weer.

Bij een in zweving gestemde toon, zoals die van een accordeon of trekzak, bestaat de toon eigenlijk uit twee tonen voortgebracht door twee tongen waarvan de toonhoogte net niet gelijk is. Om deze twee tonen te kunnen meten dient het stemapparaat op “2 tonen” en “hoge kwaliteit” ingesteld te staan. Dit is instelbaar door de knoppen “Tones” en “Quality” onder in het stemapparaat. Standaard is het stemapparaat op 1 toon ingesteld. Het stemapparaat kan dan niet overweg met zwevingen! Zodra “2 tonen” ingesteld is verschijnen twee blauwe lijnen. Deze lijnen geven de toonhoogtes van de twee tonen weer.

De afstand tussen de twee blauwe lijnen geeft dus de hoeveelheid zweving weer. Het getal in het schermpje “Beating” geeft nu de afstand tussen de twee blauwe lijnen weer. Dit getal geeft dus de snelheid van de zweving aan. Hoe hoger het getal hoe sneller de zweving. De gewenste snelheid van de zweving is afhankelijk van de toonhoogte van de noot en wordt weergegeven in het schermpje “Desired”. In het “settings” scherm is de gewenste hoeveelheid zweving bij de C4 en de C6 in te stellen. De berekende gewenste zwevingen van de tussenliggende tonen worden gelijkmatig verdeeld tussen deze twee ingestelde zwevingen. Tijdens het stemmen zouden dan de waarden in de schermpjes “Beating” en “>Desired” gelijk moeten worden.

De nauwkeurigheid instellen
De nauwkeurigheid waarmee het stemapparaat werkt kan op high (hoog) of op medi (medium) ingesteld worden met de knop 'Quality' (kwaliteit) onder in het stemapparaat. Bij een hoge nauwkeurigheid zal het stemapparaat langzamer reageren. Voor het meten van een enkele toon zal een medium nauwkeurigheid meestal voldoende zijn. Voor het meten van twee tonen in zweving is een hoge nauwkeurigheid nodig.

De frequentie van de A4 aanpassen
Om uw instrument in een andere toonhoogte te stemmen dan de standaard A=440Hz kunt u de schuif rechts in het stemapparaat gebruiken. Met deze schuif is de frequentie van de A4 aan te passen tussen 430Hz en 450Hz in stappen van 1Hz. Alle andere tonen zullen evenredig mee veranderen. Boven in het scherm dat de nootwaarde weergeeft wordt de huidige toonhoogte (frequentie) van de A4 weergeven.

Transponeren
Om uw instrument in een andere toon te stemmen dan de standaard C kunt u de knoppen 'Trans' onder in het stemapparaat gebruiken. Met deze knoppen is de stemming te transponeren naar een andere toon. Onder in het scherm dat de nootwaarde weergeeft wordt de toon weergegeven waar de C naartoe getransponeerd wordt.

Quadra Flat Tuning
Elke keer dat er op de 'flat' knop gedrukt wordt, wordt het aantal b's verhoogd onder in het scherm dat de nootwaarde weergeeft. Hierdoor wordt het mogelijk om 1 tot 4 tonen boven de weergegeven nootwaarde te stemmen. Als de capo wordt gebruikt is het niet nodig om deze te verwijderen. Druk meerdere keren op de 'flat' knop afhankelijk van de positie van de capo.

Hoeveel is een Cent?
De afwijking van een toon ten opzichte van de dichtstbijzijnde toon in de toonladder wordt aangegeven in Cent. 100 Cent is de afstand tussen een toon in de toonladder en de eerstvolgende. Als de te stemmen toon een afwijking heeft van 50 Cent dan zit hij dus tussen twee tonen van de toonladder.

Het stemapparaat stelt zoveel mogelijk instellingen automatisch in. Hierdoor is het stemapparaat eenvoudig in gebruik. Het aantal instellingen is dus minimaal. Door op de knop 'Menu' te drukken en daarna “Settings” te kiezen, kan de te gebruiken microfoon gekozen worden en de gewenste zweving ingesteld worden.

Als de microfoon niet meteen werkt kan het zijn dat de instellingen in Windows niet goed ingesteld zijn. Door op de 'Windows Microphone Settings' knop te drukken wordt het Windows scherm, waar de microfooninstellingen aangepast kunnen worden, opgestart.